სოციალურ ქსელში Facebook-ანგარიში „ბოლო ჟამის ქრისტიანები“ პოსტს აქვეყნებს (დაარქივებული ბმული) და წერს: „მთელი ევროპა იყინება ისეთი ცივი ზამთრებია ამ ბოლო წლებში და გოიმებს ასულელებენ, რომ „გლობალური დათბობაა“.
რეალურად, ზოგადად, გლობალური დათბობა მართალია გლობალური ტემპერატურის მატებას იწვევს, თუმცა არ გამორიცხავს ცივ ზამთარს. გლობალური დათბობა ამინდის შაბლონებს უფრო ექსტრემალურ და არაპროგნოზირებადს ხდის, რაც ზრდის როგორც სიცხის, ასევე სიცივის გავრცელების ალბათობას. შესაბამისად, ზამთარში დაბალი ტემპერატურა და ინტენსიური თოვლი გლობალური დათბობის არსებობას არ გამორიცხავს.
კლიმატის ცვლილება დედამიწაზე სხვადასხვა პროცესზე ახდენს გავლენას, 1880 წლიდან, დედამიწაზე საშუალო გლობალური ტემპერატურა დაახლოებით 1°C-ით გაიზარდა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ გლობალური ტემპერატურის ცვლილება 2050 წლისთვის დაახლოებით 1,5 °C მიაღწევს და 2100 წლისთვის ზრდის მაჩვენებელი 2-4 °C იქნება.
გლობალური კლიმატის ცვლილების თეორიის მიხედვით, წიაღისეული საწვავის დაწვა ქმნის საფარს, რომელიც დედამიწაზე მზის სითბოს იკავებს და ამგვარად, გლობალურ ტემპერატურას ზრდის. გლობალური დათბობა კი, თავის მხრივ, ისეთ მოვლენებს იწვევს, როგორებიცაა: გვალვები, წყლის დეფიციტი, ძლიერი ხანძარი, ზღვის დონის აწევა, წყალდიდობა, პოლარული ყინულის დნობა, ძლიერი ქარიშხალი და ბიომრავალფეროვნების შემცირება.
ინდუსტრიული რევოლუციის შემდეგ, როდესაც ნახშირით, ნავთობით და გაზით მომუშავე მანქანები გაჩნდა, ატმოსფეროში CO2-ის რაოდენობა უპრეცედენტო ტემპით იზრდება. ნახშირორჟანგი CO2, ისევე როგორც, მეთანი (CH4) და აზოტის ოქსიდი (N2O), სათბური აირებია და ისინი დედამიწაზე სათბურის ეფექტის შექმნაში მონაწილეობს. როდესაც მზის სხივები დედამიწას ათბობს, სითბოს დედამიწა უკან, ატმოსფეროში, გზავნის, ამ დროს კი ზემოხსენებული სათბური აირები სითბოს აკავებს და დედამიწას თბილ ტემპერატურას უნარჩუნებს. იმის გამო, რომ დღეისათვის ადამიანები ნავთობსა და ქვანახშირს წვავენ, ატმოსფეროში მეტი სათბური აირი გამოიყოფა, სქელდება ე.წ. სათბური „საბანი“, დედამიწა კი კიდევ უფრო ცხელდება, რაც ყინულის დნობასა და უჩვეულო ამინდს იწვევს. ზოგადად, სათბური ეფექტი აუცილებელია დედამიწაზე სიცოცხლისთვის, მაგრამ სათბური აირების შრის ზედმეტი სისქე კლიმატის ცვლილებას იწვევს. ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის მაჩვენებლები, ბოლო 800 ათასი წლის განმავლობაში, მაქსიმუმზეა, რასაც უახლესი სამეცნიერო კვლევებიც ადასტურებს.
წყარო: undp.org ( გრაფიკზე ნაჩვენებია ბოლო 200 წლის განმავლობაში საშუალო წლიური ტემპერატურის მატება (წითელი ხაზი), რაც დროში ემთხვევა CO2-ის კონცენტრაციის ზრდას ატმოსფეროში (ლურჯი ხაზი)).
როგორც აღინიშნა, გლობალური დათბობა დედამიწის ზედაპირის საშუალო ტემპერატურის მატებას იწვევს, რაც, თავის მხრივ, ბუნებრივ კლიმატურ სისტემებში მნიშვნელოვან ცვლილებებს განაპირობებს, მათ შორის – ექსტრემალურ მოვლენებს, როგორებიცაა: უფრო ინტენსიური გვალვები, ქარიშხალი, წყალდიდობა და სხვ. საინტერესოა და პარადოქსულიც, რომ გლობალურ დათბობას ზოგიერთ რეგიონში ცივი ზამთრის ალბათობის გაზრდაც შეუძლია.
პირველ რიგში, ხაზგასასმელია, რომ კლიმატსა და ამინდს შორის არსებობს განსხვავება. ამინდი დროის მცირე მონაკვეთში ატმოსფეროს მუდმივად ცვალებადი მდგომარეობაა. კლიმატი კი მოიცავს ტემპერატურის, ნალექების და ატმოსფერული ნიმუშების გრძელვადიან ტენდენციებს ათწლეულების ან საუკუნეების განმავლობაში. ფაქტობრივად, კლიმატი ამინდის გრძელვადიანი, საშუალო მაჩვენებელია.
მიუხედავად იმისა, რომ პლანეტა მთლიანობაში თბება, მოკლევადიანი სიცივე და სეზონური ცვალებადობა კვლავ გაგრძელდება. სწორედ ამიტომ, მართალია, გლობალური ტემპერატურა იზრდება, თუმცა ცივი ზამთრის არსებობა ლოგიკური და მოსალოდნელია.
მიუხედავად გლობალური ტემპერატურის ზრდისა, ცივი ზამთრის ერთ-ერთ უმთავრესი ამხსნელი არქტიკის დათბობაა. კვლევებით დგინდება, რომ არქტიკის დათბობა სწრაფი ტემპით მიმდინარეობს და პროცესი სამჯერ ან ოთხჯერ აღემატება დედამიწის სხვა წერტილებში არსებულ ნიშნულებს.
არქტიკის სწრაფად დათბობამ შეიძლება ხელი შეუწყოს უფრო ცივ ზამთარს ჩრდილოეთ ამერიკის, ევროპისა და აზიის ნაწილებში, რაც პირველ რიგში პოლარულ მორევს უკავშირდება. პოლარული მორევი ძლიერი ქარის ზოლია, რომლითაც გარშემორტყმულია არქტიკა. დათბობა ასუსტებს ამ მორევს, იწვევს მის რხევას ან დაშლას, რაც საშუალებას აძლევს არქტიკულ ჰაერს სამხრეთისაკენ დაიძრას. ამან შეიძლება გამოიწვიოს უკიდურესი სიცივე აშშ-ში, ევროპასა და აზიაში. მეცნიერების თქმით, როდესაც უცნაური სითბო შემოიჭრება არქტიკაში, სიცივის ნაწილი, რომელიც იქ უნდა დარჩეს, მათ შორის მორევიც, მიედინება სამხრეთით, ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევროპაში.
პოლარული მორევი სტრატოსფეროში მდებარეობს და ჩვეულებრივ სტაბილურ მდგომარეობაში (იხილეთ ფოტოზე მარცხნივ) ცივ ჰაერს ინარჩუნებს. მაგრამ, როდესაც ის დარღვეულია, ნაკლებად სტაბილური ხდება და ფართოვდება, სწორედ ამ დროს ცივ ჰაერს სამხრეთისკენ უბიძგებს (იხილეთ ფოტოზე მარჯვნივ).
პოლარული მორევი გავლენას ახდენს რეაქტიული ნაკადის (Jet Stream) მიმართულებაზე, რომელიც მდებარეობს ატმოსფეროში და სწორედ ის არის ამინდზე პასუხისმგებელი (იხილეთ ფოტოზე). სუსტი, ტალღოვანი რეაქტიული ნაკადი საშუალებას აძლევს ცივ არქტიკულ ჰაერს სამხრეთისკენ გადაინაცვლოს, რაც იწვევს უეცარ სიცივეებს ისეთ ადგილებში, როგორებიცაა, მაგალითად, აშშ და ევროპა.
ამდენად, ცივი ზამთარი არ წარმოადგენს იმის დადასტურებას, რომ გლობალური დათბობა რეალურად არ არსებობს. გლობალური დათბობის მიერ, რომელიც აძლიერებს ყველა სახის ექსტრემალურ ამინდს – როგორც ცხელ, ასევე ცივს, გამოწვეული პროცესები, ამინდს მთელი მსოფლიო მასშტაბით მეტად არაპროგნოზირებადს ხდის.
